W związku z dynamicznymi zmianami w gospodarce, które można zaobserwować na przełomie kilku ostatnich lat, a w szczególności z pojawiającymi się problemami wynikającymi z wybuchu pandemii COVID-19, została wprowadzona nowa forma restrukturyzacji, a mianowicie uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne.

Według danych umieszczonych na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości (Monitor Sądowy i Gospodarczy) polscy przedsiębiorcy, którzy zmagali się z problemem niewypłacalności, w ostatnim półroczu 2020 roku najchętniej korzystali z uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego – tę formę postępowania wybrało niemal 400 przedsiębiorców.

Wprowadzone rozwiązanie zostało określone czasowo i postępowanie można wszcząć nie później niż do końca czerwca 2021 roku, niemniej cieszy się ono tak dużym zainteresowaniem, że rozpoczęły się prace legislacyjne, których celem jest wprowadzenie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego do przepisów Prawa na stałe.

Zmiany w polskim prawie

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne (UPR) stanowi połączenie postępowania o zatwierdzenie układu oraz postępowania sanacyjnego. Zostało wprowadzone do polskiego systemu prawnego w związku z tzw. Tarczą 4.0, czyli ustawą z dnia 19 czerwca 2020 roku o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. poz. 1086).

Celem wprowadzenia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego jest przede wszystkim ułatwienie oraz umożliwienie dłużnikowi rozpoczęcia negocjacji z wierzycielami bez konieczności otwierania przez sąd oficjalnego postępowania (UPR zostaje wszczęte po opublikowaniu przez dłużnika oświadczenia o jego rozpoczęciu w Monitorze Sądowym
i Gospodarczym). Dłużnik po wszczęciu UPR zostaje objęty ochroną przed egzekucją prowadzoną przez wierzycieli, czyli zostają zawieszone toczące się postępowania egzekucyjne, a także niemożliwe jest wszczęcie nowych egzekucji – ten zapis zaczerpnięty jest z regulacji dotyczących postępowania sanacyjnego, natomiast nie ma możliwości uchylenia zajęć dokonanych w toku postępowań egzekucyjnych. Dłużnik musi w ciągu 4 miesięcy od rozpoczęcia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego doprowadzić do przyjęcia układu przez wierzycieli, natomiast po przekroczeniu terminu wygasa ochrona restrukturyzacyjna (o ile nie został złożony wniosek o zatwierdzenie układu).

Projekt nowelizacji Prawa restrukturyzacyjnego – główne założenia

Nowy projekt ustawy zakłada, że z postępowania mogą skorzystać wszystkie podmioty, co do których stosuje się przepisy Prawa restrukturyzacyjnego, są zagrożone niewypłacalnością bądź są niewypłacalne. Prościej mówiąc, podmiotami mogą być przedsiębiorcy, osoby prawne, osoby fizyczne lub tzw. jednostki organizacyjne, które we własnym imieniu prowadzą działalność gospodarczą lub zawodową.

Niewypłacalność dłużnika oznacza sytuację, w której dłużnik nie reguluje wymagalnych zobowiązań, a opóźnienie w spłacie przekracza okres trzech miesięcy. Zagrożenie niewypłacalnością oznacza sytuację, w której przedsiębiorca może w niedługim czasie stać się niewypłacalny.

Różnice w nowym postępowaniu o zatwierdzenie układu (PZU), a obecnie obowiązującym uproszczonym postępowaniem restrukturyzacyjnym (UPR):

1. Wszczęcie postępowania

Obwieszczenie o wszczęciu postępowania o zatwierdzenie układu musi ukazać się
w Krajowym Rejestrze Zadłużonych, nie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, jak
w przypadku aktualnego postępowania. Konieczne jest również zawarcie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, który w czasie trwania postępowania będzie pełnił rolę nadzorcy układu. Doradca wspólnie z dłużnikiem muszą sporządzić niezbędne dokumenty do przeprowadzenia restrukturyzacji: wstępnego planu restrukturyzacyjnego, spisu wierzytelności, a także spisu wierzytelności spornych. W przypadku nowego postępowania
o zatwierdzenie układu nie jest konieczne przygotowywanie propozycji układowych. Ten tryb postępowania nie zakłada otwierania formalnego postępowania restrukturyzacyjnego,
w związku z czym obwieszczenie, które nadzorca ukaże w imieniu dłużnika w Krajowym Rejestrze Zadłużonych, nie będzie dotyczyło wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego,
a ustalenia dnia układowego.

2. Czas trwania postępowania

W ciągu 4 miesięcy od dnia ukazania się obwieszczenia w Krajowym Rejestrze Zadłużonych należy złożyć do sądu wniosek o zatwierdzenie układu. Niezastosowanie się do wyznaczonego terminu powoduje, że  skutki obwieszczenia wygasną z mocy prawa.

3. Ograniczenia uniemożliwiające wszczęcie postępowania

W sytuacji, gdy dłużnik w ciągu ostatnich dziesięciu lat prowadził postępowanie
o zatwierdzenie układu lub w ciągu ostatnich dziesięciu lat zostało umorzone postępowanie restrukturyzacyjne wobec dłużnika, nie jest możliwe wszczęcie postępowania. Wyjątek stanowi sytuacja, w której umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego nastąpiło za zgodą rady wierzycieli. Nadzorca układu może odmówić dokonania obwieszczenia, natomiast konieczne jest uzasadnienie takiej decyzji. W takiej sytuacji dłużnik może złożyć skargę do sądu na odmowę dokonania obwieszczenia.

4. Możliwość zakwestionowania obwieszczenia przez strony

Wierzyciel, dłużnik oraz nadzorca układu mogą zakwestionować obwieszczenie, składając wniosek do sądu o uchylenie skutków dokonania obwieszczenia w sytuacji, w której postępowanie prowadzi do pokrzywdzenia wierzycieli, a także w momencie ujawnienia okoliczności, które wyłączają możliwość otwarcia postępowania. Nowa ustawa zakłada możliwość złożenia zażalenia do sądu na postanowienie o uchyleniu skutków obwieszczenia.

5. Zawieszenie toczących się postępowań

W czasie trwania postępowania obowiązuje zasada zawieszenia toczących się postępowań egzekucyjnych, a także jest zakaz wszczynania nowych. W czasie trwania postępowania możliwe jest uchylenie zajęć egzekucyjnych, w tym rachunków bankowych.

6. Głosowanie nad układem

Nowe przepisy przewidują głosowanie wierzycieli za pomocą specjalnego systemu teleinformatycznego, który będzie obsługiwał postępowania sądowe. Możliwe będzie zamieszczenie przez nadzorcę w systemie karty do głosowania, w celu zebrania głosów wierzycieli bez konieczności zwoływania zgromadzenia. W sytuacji, gdy nadzorca układu zdecyduje o potrzebie zwołania zgromadzenia wierzycieli, głosowanie w trakcie jego trwania również będzie odbywało się przez ww. system.

7. Ochrona przed wypowiedzeniem

Wszczęcie postępowania o zatwierdzenie układu powoduje, że ochronie podlega majątek dłużnika (podobnie jak przy postępowaniu sanacyjnym, art. 256 Prawa restrukturyzacyjnego). Zawieszone zostają postępowania egzekucyjne, a także obowiązuje zakaz wykonania postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia, a także kierowania majątku dłużnika do nowej egzekucji. Ochronie przed wypowiedzeniem będą podlegały umowy z tytułu najmu czy dzierżawy lokalu lub nieruchomości (w ww. lokalizacjach musi być prowadzona działalność gospodarcza), a także umowy kredytowe, leasingi oraz inne umowy o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika. Nadzorca układu będzie miał również możliwość sporządzenia spisu umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa (umowy te również będą podlegały ochronie), natomiast konieczne będzie, aby nadzorca w terminie 21 dni od otwarcia postępowania złożył przygotowany wykaz do akt sprawy.

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne jest niewątpliwie interesującym rozwiązaniem, które może okazać się skutecznym remedium na rozwiązanie problemów finansowych, a także dalsze utrzymanie działalności zadłużonego przedsiębiorstwa. Niewątpliwie znaczącymi elementami przebiegu postępowania będzie udzielona ochrona przeciwegzekucyjna, a także brak konieczności prowadzenia długotrwałego postępowania sądowego. Pozwoli to nie tylko na dość szybkie zawieszenie toczących się postępowań egzekucyjnych, ale również nie spowoduje to zatrzymania działań operacyjnych dłużnika, dzięki czemu będzie on mógł się skupić na realizacji środków restrukturyzacyjnych.